Wielu rodziców zastanawia się, czy ich dziecko rozwija się prawidłowo w porównaniu do rówieśników. “Bo synek sąsiadki już to robi, a nasze dziecko jeszcze nie”. Podobne wątpliwości dotyczą zazwyczaj rozwoju mowy. Oczywiście powie to każdy specjalista, każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Nie można określić dokładnie momentów, w których dziecko powinno zacząć mówić określone słowa lub realizować określone dźwięki. Są jednakże momenty, kiedy taki realizacje zazwyczaj się pojawiają i warto znać kalendarium rozwoju mowy dziecka, aby wychwycić ich brak i ewentualnie udać się z konsultacją do logopedy.
Początek rozwoju mowy to oczywiście krzyk. Jest to pierwszy komunikat, którym dziecko potrafi zasygnalizować swoje potrzeby, takie jak głód, ból, niewygodę czy choćby mokrą pieluchę.
Następnie pojawia się głużenie, około 2-3 miesiąca życia. Głużenie jest odruchem bezwarunkowym. Głużą wszystkie dzieci, nawet niesłyszące. Początkowo są to niewyraźne dźwięki, potem można wyodrębnić samogłoski, spółgłoski, a nawet grupy spółgłoskowe.
Po 6 miesiącu życia u dziecka obserwujemy gaworzenie. Mamy tu do czynienia z zamierzonym, świadomym powtarzaniem dźwięków. Dziecko naśladuje teraz dźwięki, które wcześniej wydawało w sposób przypadkowy wskutek różnych ruchów swojego aparatu artykulacyjnego oraz dźwięki usłyszane z otoczenia. Brak gaworzenia może być sygnałem, że dziecko nie słyszy.
Około pierwszego roku życia pojawia się tzw. okres wyrazu. Dziecko zaczyna się posługiwać pojedynczymi wyrazami, często złożonymi z dwóch jednakowych sylab lub jednosylabowych. Z czasem te wyrazy są coraz trudniejsze w realizacji i bardziej skomplikowane. Około 18 miesiąca życia dziecko powinno posługiwać się około 60 wyrazami-sygnałami, które jednak często nie brzmią jeszcze tak, jak w wymowie dorosłych, gdyż dziecko upraszcza je do swoich możliwości. W tym czasie dziecko powinno potrafić realizować następujące dźwięki:
- Wszystkie samogłoski (bez samogłosek nosowych ą, ę)
- Spółgłoski p b m t d n ń ś k
- Głoskę j
- Grupy spółgłoskowe są często upraszczane do jednej spółgłoski.
Około drugiego roku życia dziecko wchodzi w tzw. okres zdania. Zaczyna się posługiwać zdaniem początkowo dwuwyrazowym, później bardziej skomplikowanym, jednakże na razie pojedynczym. Potrafi poprowadzić rozmowę o zupełnie normalnym charakterze. W tym czasie (2-3 rok życia) dziecko powinno realizować następujące dźwięki:
- Wszystkie samogłoski, także nosowe ą, ę
- Spółgłoski wargowe p b m
- Spółgłoski wargowo-zębowe f w
- Spółgłoski środkowo-językowe ś ź ć dź
- Spółgłoski k g h (ch)
- t d n l ł j
W okresie 3-7 roku życia następuje tzw. okres swoistej mowy dziecięcej. U dziecka następuje rozwój budowy zdań oraz całych wypowiedzi. Około 7 roku życia zostaje ukończony proces rozwoju mowy. W tym czasie zostaje także ukończony rozwój artykulacji:
- około 3 roku życia pojawiają się głoski s z c dz
- po 4 roku życia głoski sz ż (rz) cz dż
- pod koniec 4 roku życia głoska r
Należy pamiętać jednak, że każde dziecko rozwija się w swoim tempie, więc okresy pojawiania się głosek czy konstrukcji mogą się u poszczególnych dzieci różnić o kilka, a nawet kilkanaście tygodni. Nie należy jednak lekceważyć zauważonych objawów. Konsultacja logopedyczna na pewno nie zaszkodzi dziecku, a może pomóc zniwelować problem zaraz po jego pojawieniu się.
I prośba ode mnie – nie dajcie sobie wmówić, że chłopcy zaczynają mówić później! Zaczynają mówić dokładnie wtedy kiedy dziewczynki, a lekceważenie problemu może doprowadzić do trudności komunikacyjnych w późniejszym okresie. Im wcześniej zauważymy problem, tym szybciej będzie można zacząć go usuwać. I tym większe są szanse na jego całkowite usunięcie.